Bạn có bị di truyền các căn bệnh từ mẹ mình không?

Mẹ của bạn vốn dĩ có ảnh hưởng rất lớn đối với việc định hình nên con người và cuộc sống của bạn, và bạn phải luôn biết ơn mẹ vì điều đó - nhưng khi nói đến vấn đề sức khỏe, đừng vội đổ lỗi do gen từ mẹ.

Dù bạn có khuynh hướng bị di truyền một số căn bệnh, bạn vẫn là người chịu trách nhiệm chính đối với sức khỏe của mình. Bạn có thể tác động tới một số yếu tố rủi ro nằm trong tầm kiểm soát của mình để tự làm chủ sức khỏe của bản thân.

Bệnh tim

Nguy cơ bệnh tim sẽ tăng đáng kể nếu có ai đó trong gia đình hiện tại của bạn, kể cả mẹ bạn, đã từng bị nhồi máu cơ tim hoặc bị đau ngực do tắc nghẽn động mạch. Tuy nhiên, bạn có thể làm một số việc sau để giữ cho trái tim luôn khỏe mạnh.

• Duy trì mức cân nặng khỏe mạnh – Thừa cân có thể dẫn tới các tình trạng làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim và đột quỵ như huyết áp cao, lượng choresterol cao và đái tháo đường.
• Duy trì mức choresterol và huyết áp trong khoảng cho phép – Huyết áp cao và lượng choresterol cao có thể ảnh hưởng xấu tới tim và mạch máu. Hãy kiểm soát chúng bằng việc uống thuốc và tuân thủ theo chế độ sinh hoạt lành mạnh mà bác sĩ đưa ra.
• Kiểm tra sức khỏe thường xuyên – Nếu không kiểm tra huyết áp và lượng choresterol, bạn sẽ không nhận thức được nguy cơ mắc bệnh tim mà mình đang gặp phải. Việc kiểm tra sức khỏe thường xuyên sẽ cho biết liệu bạn có cần thực hiện biện pháp nào không và có thể phát hiện ra những bệnh trạng nghiêm trọng nhưng có thể chữa khỏi.
• Thực hiện chế độ ăn tốt cho tim mạch – Để thực hiện chế độ ăn tốt cho tim mạch, cần hạn chế lượng đường, natri và chất béo bão hòa, đồng thời phải bổ sung thật nhiều rau củ, trái cây và ngũ cốc nguyên cám.
• Không hút thuốc – Hút thuốc là một trong những yếu tố lớn nhất làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim. Tiến sĩ Leslie Tay, bác sĩ tim mạch tại Bệnh viện Mount Elizabeth, cảnh báo nếu bạn thường xuyên hút thuốc thì gần như chắc chắn rằng bạn sẽ mắc bệnh tim trong đời. Để phòng tránh bệnh tim, tốt nhất là không hút thuốc. Bạn hút thuốc càng nhiều, nguy cơ mắc bệnh của bạn càng cao. May mắn thay, không bao giờ là quá muộn để bỏ thuốc - nguy cơ mắc bệnh tim sẽ bắt đầu giảm sau khi bạn bỏ thuốc.
• Luyện tập thể dục thể thao – Bác sĩ Tay cho biết, ít vận động có thể gây ra nguy cơ tử vong gấp đôi so với béo phì. Chỉ cần thường xuyên tập luyện một chút, nguy cơ chết sớm sẽ giảm xuống đáng kể. Việc luyện tập còn giúp bạn kiểm soát cân nặng và điều tiết huyết áp, lượng đường và choresterol trong máu, giảm thiểu nguy cơ huyết áp cao, choresterol cao và đái tháo đường.

Cho dù ở độ tuổi nào, bạn cũng cần chú ý tới việc phát hiện các nguy cơ và kiểm soát chúng. Bằng cách này, nguy cơ mắc bệnh tim mạch của bạn sẽ giảm xuống đáng kể.

Bệnh loãng xương

Nếu mẹ bạn xương mỏn hoặc nếu bạn thừa hưởng khung người nhỏ bé của mẹ, bạn sẽ có nhiều khả năng mắc bệnh loãng xương. May mắn thay, bạn có thể làm rất nhiều điều ngay từ khi còn trẻ để ngăn chặn căn bệnh này.

• Nạp đủ canxi và vitamin D – Chỉ nạp canxi vẫn chưa đủ. Bạn cần nạp thêm vitamin D vì vitamin D sẽ giúp cơ thể bạn hấp thụ canxi.
• Tránh hút thuốc – Cơ thể sẽ khó hấp thụ canxi hơn nếu bạn hút thuốc. Đã có những nghiên cứu chứng minh rằng việc sử dụng thuốc lá dẫn tới làm giảm mật độ xương.
• Tập các bài tập giúp tăng cường thể trọng – Các bài tập tăng cường thể trọng sẽ làm tăng khối lượng xương và cải thiện sức khỏe xương. Hãy lựa chọn bài tập mà bạn yêu thích trong một loạt các hoạt động đa dạng như đi bộ đường dài, khiêu vũ, quần vợt và các môn thể thao dùng vợt khác.

Nếu trong gia đình bạn có nhiều người bị loãng xương, bạn cũng cần cân nhắc đi chụp xương từ khi còn trẻ.

Bệnh viêm khớp dạng thấp

Nguy cơ mắc viêm khớp dạng thấp của bạn nhiều hơn những người khác tới 50% nếu mẹ bạn mắc chứng bệnh này. Tình trạng này xảy ra khi hệ miễn dịch tấn công cơ thể, dẫn tới bị viêm ở màng hoạt dịch và sụn. Căn bệnh này có thể gây sưng tấy rất đau đớn và cuối cùng là mòn xương và biến dạng khớp.

Sau đây là một số thói quen sinh hoạt bạn cần thực hiện để giảm thiểu nguy cơ mắc căn bệnh này.

• Không hút thuốc – Hút thuốc lá sẽ làm tăng nguy cơ mắc chứng viêm khớp dạng thấp, đặc biệt là khi bạn dễ mắc căn bệnh này do di truyền. Hút thuốc dường như cũng có liên quan tới mức độ nghiêm trọng hơn của bệnh.
• Duy trì mức cân nặng khỏe mạnh – Những người thừa cân hoặc béo phì có vẻ như dễ mắc chứng viêm khớp dạng thấp hơn, đặc biệt là những phụ nữ được chẩn đoán mắc bệnh trước 56 tuổi. Hãy duy trì cân nặng khỏe mạnh bằng cách chú ý tới chế độ ăn và tập thể dục đều đặn.
• Giảm lượng thịt đỏ và caffein nạp vào cơ thể – Căn bệnh này thường xuất hiện nhiều hơn ở những người ăn nhiều thịt đỏ và nạp nhiều caffein. Ngược lại, bổ sung thêm nhiều vitamin C, một chất chống oxy hóa chống lại các phân tử gây ra viêm khớp dạng thấp, lai mang đến rất nhiều lợi ích cho cơ thể.

Bệnh ung thư vú

Nếu mẹ bạn được chẩn đoán mắc bệnh ung thư vú, nguy cơ mắc bệnh của bạn sẽ gần như cao gấp đôi. Nếu bạn thừa hưởng gen đột biến gây hại BRCA1 hoặc BRCA 2, nguy cơ mắc ung thư vú của bạn sẽ tăng từ 40 - 85%, tức là cao hơn khoảng 3 – 7 lần so với người phụ nữ không có gen đột biến đó.

Tuy nhiên, vẫn có những yếu tố gây bệnh khác nằm trong tầm kiểm soát của bạn. Sau đây là những việc bạn có thể làm để kiểm soát các yếu tố gây bệnh đó

• Uống rượu vừa phải hoặc không uống rượu – Phụ nữ chỉ nên uống 1 ly rượu mỗi ngày. Uống từ 2 ly trở lên sẽ làm tăng gấp đôi nguy cơ mắc bệnh ung thư vú.
• Lập gia đình sớm – Nếu việc lập gia đình là một phần trong kế hoạch của cuộc đời bạn, bạn nên cân nhắc sinh em bé trước độ tuổi 30. Các nghiên cứu cho thấy rằng sinh đứa trẻ đầu tiên trước 30 tuổi có thể giúp giảm thiểu nguy cơ ung thư vú. Cho con bú trong hơn 6 tháng cũng sẽ bảo vệ bạn khỏi căn bệnh này.
• Duy trì mức cân nặng khỏe mạnh – Thừa cân sẽ khiến bạn có nguy cơ mắc rất nhiều loại bệnh làm tăng khả năng bị ung thư vú. Hãy duy trì cân nặng khỏe mạnh bằng cách ăn uống điều độ và vận động thường xuyên.
• Không hút thuốc – Hút thuốc sẽ làm tăng nguy cơ mắc nhiều loại bệnh và khiến bạn dễ bị ung thư vú hơn.

Kiểm tra sức khỏe thường xuyên cũng là một ý kiến hay mà bạn cần áp dụng, và nếu gia đình bạn có tiền sử bị ung thư vú, bạn nên đi khám ngay từ khi còn trẻ.

Bệnh đau nửa đầu

Nguy cơ mắc bệnh đau nửa đầu của bạn sẽ tăng thêm 50% nếu mẹ bạn cũng mắc chứng này. Mặc dù bạn không thể làm gì nhiều để ngăn chặn căn bệnh này, bạn vẫn có thể kiểm soát nó bằng cách thay đổi một số thói quen sinh hoạt thường ngày.

Tốt hơn hết, bạn nên chú ý tới việc sử dụng một số loại đồ ăn, thức uống - rượu bia, sô-cô-la, phô mai, cà phê và các loại quả họ cam chanh thường là các loại thực phẩm, đồ uống gây ra chứng đau nửa đầu. Nếu có thể, hãy tránh những nơi có ánh sáng chói hoặc nặng mùi. Uống nhiều nước, nghỉ ngơi đầy đủ mỗi ngày và kiểm soát những căng thẳng mà bạn phải đối mặt trong cuộc sống. Hãy tìm ra nguyên nhân gây bệnh và phòng tránh chúng.

Bệnh Alzheimer và sa sút trí tuệ

Nếu mẹ bạn mắc bệnh Alzheimer khởi phát sớm, nguy cơ mắc căn bệnh này của bạn sẽ tăng khoảng 30 - 50%. Ngoài ra, nguy cơ bị sa sút trí tuệ cũng tăng từ 3 - 5%. May mắn là bạn có thể thực hiện một số biện pháp để chống lại các chứng bệnh này.

• Duy trì mức choresterol và huyết áp khỏe mạnh – Một số tình trạng làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch như huyết áp cao và choresterol cao cũng sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer.
• Duy trì mức cân nặng khỏe mạnh – Cách này sẽ làm giảm nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường loại 2, đột quỵ và bệnh tim - những căn bệnh có thể làm tăng nguy cơ sa sút trí tuệ.
• Không hút thuốc – Hút thuốc sẽ khiến bạn dễ bị sa sút trí tuệ hơn và mắc thêm nhiều loại khác.
• Luyện tập thể dục thể thao – Tập luyện thể dục thể thao thường xuyên làm tăng lưu lượng máu và oxy trong não nên rất tốt cho các tế bào não. Ngoài những lợi ích đối với sức khỏe tim mạch, phương pháp này cũng giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh Alzheimer.

Những bằng chứng hiện nay cho thấy một chế độ ăn tốt cho tim mạch cũng mang lại hiệu quả tích cực đối với não bộ. Trong chế độ ăn này, cần hạn chế lượng đường và chất béo bão hòa nạp vào cơ thể và bổ sung thật nhiều rau củ, trái cây cùng ngũ cốc nguyên cám.

Khi kết hợp tất cả các phương pháp này lại, nguy cơ mắc chứng sa sút trí tuệ sẽ giảm tới 20%.

Việc bạn có khuynh hướng bị di truyền những bệnh trạng trên không có nghĩa là bạn chắc chắn sẽ mắc những căn bệnh này trong tương lai. Đối với hầu các các chứng bệnh này, yếu tố di truyền cần có sự tương tác phức tạp với các yếu tố khác mới tạo ra nguyên nhân gây bệnh.

Bạn có thể tác động tới một số yếu tố rủi ro nằm trong tầm kiểm soát để trở thành phiên bản khỏe mạnh nhất của chính bản thân mình. Mặc dù yếu tố di truyền có thể khiến bạn bị thiệt thòi, bạn vẫn có thể làm chủ được sức khỏe và cuộc sống của bản thân bằng cách luôn sống lành mạnh nhất có thể.

Bài viết được duyệt bởi
Bác sĩ Leslie Tay, chuyên gia nội tim mạch tại Bệnh viện Mount Elizabeth
Bác sĩ Jeffrey Chew, chuyên gia phẫu thuật chỉnh hình tại Bệnh viện Mount Elizabeth
Bác sĩ Tan Yah Yuen, chuyên gia phẫu thuật vú tại Bệnh viện Mount Elizabeth
Bác sĩ Lee Kim En, chuyên gia nội thần kinh tại Bệnh viện Mount Elizabeth

Nguồn tham khảo

Collaborative Group on Hormonal Factors in Breast Cancer. Familial breast cancer: collaborative reanalysis of individual data from 52 epidemiological studies including 58,209 women with breast cancer and 101,986 women without the disease. Lancet. 358: 1389-99, 2001.

Fukui, Patrícia Timy et al. Trigger factors in migraine patients. Arq. Neuro-Psiquiatr. [online]. 2008, vol.66, n.3a [trích dẫn ngày 12/04/2017], pp.494-499.

Russell MB, Olesen J. Increased familial risk and evidence of genetic factor in migraine. BMJ. 1995; 311:541-544.

Smoking and Bone Health. (n.d.). Truy cập ngày 06/04/2016 từ www.bones.nih.gov/health-info/bone/osteoporosis/conditions-behaviors/bone-smoking

The Effect of Cigarette Smoking on the Development of Osteoporosis and Related Fractures.(1999). Truy cập ngày 06/04/2016 từ www.medscape.com/viewarticle/717392_3

What to Do if Your Genetic Test Results Are Positive.(n.d.). Truy cập ngày 06/04/2016 từwww.breastcancer.org/symptoms/testing/genetic/pos_results