Xạ phẫu bằng dao gamma là gì?
Xạ phẫu bằng dao gamma là hình thức xạ trị cho phép tập trung chính xác hàng trăm chùm tia laser đơn lẻ vào một u. Phương pháp này thường được sử dụng như một liệu pháp thay thế cho hóa trị, phẫu thuật hoặc các hình thức xạ trị ung thư khác để điều trị u não.
Tại sao bạn cần xạ phẫu bằng dao gamma?
Xạ phẫu bằng dao gamma có thể được sử dụng để điều trị các bệnh sau đây:
- U não lành tính
- U não ác tính
- Rối loạn thần kinh, như đau dây thần kinh sinh ba
- Dị dạng động tĩnh mạch (AVM), là nhóm mạch máu bất thường
- U dây thần kinh thính giác, loại u không phải ung thư xuất hiện giữa tai trong và não.
- U tuyến yên, là loại u nằm ở nền não (tuyến yên)
Xạ phẫu bằng dao gamma sẽ không mang lại hiệu quả ngay lập tức, mà phải từ từ. Vì xạ trị được thiết kế để ngăn chặn sự phát triển của u hoặc tổn thương, bạn có thể chỉ thấy sự tiến triển sau vài tuần hoặc vài tháng.
Bác sĩ sẽ liên hệ với bạn trong thời gian này. Để theo dõi sự tiến triển, bạn có thể cần chụp cộng hưởng từ (MRI), chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc chụp mạch để theo dõi.
Ai không nên thực hiện xạ phẫu bằng dao gamma?
Nếu đang mang thai, bạn cần thảo luận với bác sĩ xem bạn có nên thực hiện xạ phẫu bằng dao gamma không.
Các nguy cơ và biến chứng của xạ phẫu bằng dao gamma là gì?
Mặc dù có tên như vậy, xạ phẫu bằng dao gamma không cần rạch mổ. Điều này giúp giảm bớt nguy cơ, nhất là khi so với phẫu thuật thần kinh thông thường.
Các nguy cơ và tác dụng phụ của xạ phẫu bằng dao gamma có thể bao gồm:
- Đau đầu
- Buồn nôn và nôn
- Sưng não, có thể xuất hiện khoảng 6 tháng sau khi phẫu thuật thay vì xuất hiện ngay
- Da đầu đỏ và kích ứng, đặc biệt là khi phải đội khung đầu trong khi thực hiện thủ thuật
- Cảm giác tê hoặc ngứa ran trên da đầu nơi đặt các chốt phẫu thuật
- Rụng tóc, nếu u nằm gần da đầu
- Chảy máu
- Co giật
- Mệt mỏi
Bạn chuẩn bị cho xạ phẫu bằng dao gamma như thế nào?
Bác sĩ sẽ tư vấn cho bạn về cách chuẩn bị cho xạ phẫu bằng dao gamma. Một số lời khuyên có thể bao gồm:
- Nhịn ăn uống từ nửa đêm trước thủ thuật.
- Mặc quần áo rộng rãi, thoải mái vào ngày làm thủ thuật.
Bạn cũng cần báo cho bác sĩ nếu bạn có:
- Các thuốc đang dùng, phòng trường hợp có thể ảnh hưởng đến kết quả phẫu thuật.
- Dị ứng với động vật có vỏ hoặc i-ốt (nếu có), vì cả hai đều liên quan về mặt hóa học với thuốc nhuộm có thể được dùng trong thủ thuật.
- Thiết bị y tế cấy ghép trong cơ thể, như máy tạo nhịp tim, van tim nhân tạo, kẹp phình mạch, máy kích thích thần kinh hoặc stent.
- Sợ không gian hẹp.
Điều gì sẽ xảy ra trong xạ phẫu bằng dao gamma?
Xạ phẫu bằng dao gamma nhìn chung cần dùng các thiết bị chuyên dụng và chẩn đoán hình ảnh. Thông thường chỉ cần an thần hoặc gây tê tại chỗ. Vì bệnh nhân không phải mổ hở nên giảm nguy cơ nhiễm trùng và chảy máu.
Đa số bệnh nhân không cảm thấy đau, nhưng có thể cảm thấy khó chịu nhẹ do gây tê tại chỗ. Một khung cố định đầu được bắt lên đầu bệnh nhân để tránh việc bệnh nhân cử động đầu, cũng có thể gây ra khó chịu nhẹ.
Thời gian ước tính
Bản thân thủ thuật mất từ 15 phút – 1 giờ hoặc lâu hơn. Tuy nhiên, việc chuẩn bị và lên kế hoạch có thể mất vài giờ.
Trước thủ thuật
Nhóm xạ phẫu sẽ gắn một khung nhẹ vào đầu của bạn với 4 chốt. Bạn sẽ được gây tê tại chỗ ở các vị trí đặt chốt. Các chốt sẽ được đặt ở hai bên trán và đằng sau đầu. Khung này sẽ cố định đầu trong khi điều trị phóng xạ và đóng vai trò làm khung tham chiếu để hội tụ chùm tia phóng xạ.
Bạn có thể cảm thấy bị ép trong vài phút khi các chốt được vặn chặt. Cảm giác này sẽ vẫn còn cho đến khi khung được tháo ra vào cuối thủ thuật.
Sau đó, bác sĩ xạ trị sẽ đo đầu của bạn. Bác sĩ cũng sẽ chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) cho bạn khi đã gắn khung đầu. Nếu cần thiết, thuốc nhuộm sẽ được tiêm vào mạch máu bằng kim nhỏ ở mu bàn tay hoặc ở cánh tay. Thuốc sẽ làm rõ u và mạch máu và giúp lên kế hoạch điều trị.
Cuối cùng, nhóm xạ phẫu sẽ xem lại kết quả chụp não để xác định:
- Vùng cần điều trị
- Liều lượng phóng xạ sẽ dùng
- Làm cách nào để hội tụ chùm tia phóng xạ để điều trị các vùng đó.
Quá trình lên kế hoạch này có thể mất 1 – 2 giờ. Trong thời gian này, bạn có thể thư giãn trong một phòng khác. Khung vẫn được gắn vào đầu bạn.
Trong khi thực hiện thủ thuật
Sau khi nhóm xạ phẫu đã sẵn sàng bắt đầu điều trị, bạn sẽ nằm lên giường trượt vào trong máy dao gamma, máy sẽ chiếu phóng xạ. Khung đầu của bạn sẽ gắn vào mũ bảo hộ trong máy.
Bạn sẽ không cảm thấy tia phóng xạ hay nghe thấy tiếng ồn từ máy. Sẽ có micro để bạn nói chuyện với nhóm xạ phẫu trong khi thực hiện thủ thuật. Nhóm xạ phẫu cũng sẽ theo dõi bạn sát sao bằng camera ngay ngoài phòng.
Sau thủ thuật
Bàn sẽ di chuyển ra khỏi máy và nhóm xạ phẫu sẽ trở lại phòng. Họ sẽ tháo khung đầu cho bạn. Sau khoảng 30 phút, bạn sẽ không còn thấy bị ép do khung đầu nữa.
Bạn có thể bị chảy máu nhẹ và nhạy cảm đau ở vị trí gắn chốt. Bạn cũng sẽ được cho thuốc phòng trường hợp bạn bị đau đầu, buồn nôn hoặc nôn sau thủ thuật.
Bạn sẽ được theo dõi trong khu vực theo dõi tối đa một giờ trước khi được xuất viện.
Chăm sóc và phục hồi sau khi xạ phẫu bằng dao gamma
Vào buổi sáng sau hôm thủ thuật, bạn có thể tháo băng ở các vị trí gắn chốt. Vệ sinh các vị trí đó hai lần một ngày bằng hydro peroxit hoặc xà phòng dịu nhẹ và nước. Bạn cũng có thể bôi một ít thuốc mỡ kháng sinh tại các vị trí gắn chốt trong 3 – 4 ngày. Để hở các vị trí đó lành lại nhanh hơn.
Bạn nên đợi 24 giờ trước khi gội đầu. Thời gian chờ này để giúp các vị trí gắn chốt lành lại và ngăn nhiễm trùng vết thương. Nếu có chảy máu, hãy ấn vào vùng đó bằng khăn giấy trong 10 phút.
Hãy gọi bác sĩ nếu bạn thấy có các dấu hiệu sau:
- Chạm vào các vị trí gắn chốt thấy nóng.
- Chảy dịch đục hoặc mùi hôi từ vị trí gắn chốt.
- Bạn bị sốt từ 38°C trở lên.
Hãy đến phòng khám cấp cứu nếu bạn gặp phải những triệu chứng sau:
- Buồn nôn
- Nôn
- Đau đầu nặng
- Khó nói
- Thay đổi về thị giác
- Co giật
