Nguy cơ gây nghẹn thường gặp và cách xử trí nếu bị nghẹn

Bs. Dennis Chua, bác sĩ phẫu thuật tai mũi họng tại Bệnh viện Mount Elizabeth, giải thích điều xảy ra khi thức ăn đi xuống nhầm ống dẫn và các tình huống thường gặp nhất khi điều đó xảy ra.

Nếu nuốt đúng cách, thức ăn sẽ đi xuống thực quản vào dạ dày. Khi thức ăn đi xuống “nhầm ống dẫn”, nghĩa là khí quản, tình trạng nghẹn sẽ xảy ra.

Nghẹn có thể gây tắc một phần, nghĩa là chặn một phần đường thở. Việc này có thể dẫn đến nhiễm trùng ngực, với các triệu chứng như ho, thở khò khè hoặc khó thở.

Khi đường thở bị tắc nghẽn hoàn toàn, đây là trường hợp khẩn cấp cần được điều trị ngay để loại bỏ dị vật đang chặn luồng khí. Não của con người bắt đầu chết trong vòng 5 phút ngừng thở. Tổn thương não không thể phục hồi xảy ra trong khoảng 10 phút.

Thực phẩm gây nghẹn phổ biến nhất

Các loại thực phẩm phổ biến dẫn đến nghẹn, đặc biệt ở trẻ em, bao gồm

• Bánh mì kẹp xúc xích
• Kẹo cứng
• Kẹo cao su
• Các loại quả hạch và hạt
• Thịt hoặc phô mai miếng
• Nho nguyên trái
• Bắp rang bơ
• Bơ đậu phộng miếng
• Rau sống
• Nho khô

Các nguy cơ và tình huống gây nghẹn phổ biến nhất

Tuổi cao

Khi tuổi tác ngày càng cao, phản xạ nôn có thể kém đi và điều này làm tăng nguy cơ bị nghẹn.

Uống đồ uống có cồn

Cơ chế nuốt và phản xạ nôn có thể bị suy giảm nếu bạn dùng quá nhiều đồ uống có cồn.

Bệnh dẫn đến các vấn đề khi nuốt

Bệnh Parkinson là một ví dụ về bệnh lý làm cản trở cơ chế nuốt. Bệnh nhân dễ bị nghẹn và nhiễm trùng ngực tái phát.

Ăn miếng lớn

Ăn một miếng bít tết lớn đến mức miệng không thể nhai có thể dẫn đến việc nuốt và thở sai cách, từ đó gây nghẹn. Ăn quá nhiều thực phẩm cỡ nhỏ như các loại quả hạch cùng một lúc cũng có thể gây nghẹn vì các loại quả này có kích thước nhỏ và có thể lọt vào đường thở.

Mất tập trung khi đang ăn

Thỉnh thoảng khi bạn nói cười và ăn cùng lúc, khả năng điều phối hoạt động nuốt và thở có thể bị mất và dẫn đến nghẹn. Đối với trẻ em, chạy trong khi ăn làm tăng nguy cơ bị nghẹn vì trẻ có thể nuốt trọng thức ăn khi hít thở sâu.

Phải làm gì nếu bạn bị nghẹn?

Bạn nên thực hiện ngay dấu hiệu phổ biến khi bị nghẹn bằng cách nắm lấy cổ bằng cả hai tay nếu có thể.

Nếu chỉ có một mình, bạn cần gọi ngay xe cấp cứu. Sau đó, bạn có thể cố gắng tự thực hiện thủ thuật Heimlich để tìm cách đẩy bật miếng thức ăn ra ngoài như chỉ dẫn bên dưới.

• Đặt tay đang tạo thành hình nắm đấm trên rốn một chút
• Nắm lấy nắm đấm bằng tay còn lại và cúi xuống một bề mặt cứng – mặt bàn bếp hoặc ghế là phù hợp
• Đẩy mạnh nắm đấm vào trong theo hướng đi lên

Phải làm gì nếu người khác bị nghẹn?

Người bị nghẹn mức độ nặng sẽ không thể nói, khóc, ho hoặc thở. Nếu không được trợ giúp, người bị nghẹn sẽ bị ngất xỉu. Để trợ giúp trường hợp nghẹn mức độ nặng:

• Đứng phía sau người bị nghẹn, hơi lệch sang một bên. Dùng một tay đỡ lấy ngực của người bị nghẹn. Nghiêng họ về phía trước để dị vật đang gây tắc nghẽn đường thở sẽ ra khỏi miệng thay vì di chuyển xuống sâu hơn.
• Dùng lòng bàn tay vỗ mạnh 5 cái vào giữa hai xương bả vai của họ.
• Kiểm tra xem đã hết tắc nghẽn chưa. Nếu chưa, thúc 5 lần vào bụng.
• Để thực hiện thao tác thúc bụng, hãy đứng ra phía sau người đang bị nghẹn.
• Vòng hai cánh tay của bạn quanh eo người bị nghẹn và gập người họ về phía trước.
• Nắm chặt tay thành hình nắm đấm và đặt ngay trên rốn của họ.
• Đặt bàn tay còn lại lên trên nắm đấm và kéo mạnh vào trong theo hướng đi lên.
• Lặp lại động tác này tối đa 5 lần.
• Nếu đường thở của nạn nhân vẫn bị tắc, hãy tiếp tục chu kỳ 5 lần vỗ lưng và 5 lần thúc bụng cho đến khi được trợ giúp.
• Nếu nạn nhân bị nghẹn mức độ nhẹ, hãy khuyến khích nạn nhân ho liên tục để cố cho hết tắc nghẽn và yêu cầu cố nhổ dị vật ra nếu có trong miệng.

Đối với thức ăn mắc kẹt trong cổ họng thì sao?

Đôi khi thức ăn đi xuống “đúng ống dẫn” nhưng bị mắc kẹt. Đối với thức ăn mắc kẹt trong cổ họng chứ không phải đường thở, bạn có thể thử uống một chút nước để xem thức ăn có thể di chuyển xuống được không.

Tuy nhiên, nếu là hóc xương trong cổ họng, ĐỪNG cố tự mình lấy ra. Cố loại bỏ xương bằng cách dùng ngón tay hoặc nuốt đồ ăn nghiền nát như chuối có thể dẫn đến tổn thương quanh cổ họng.

Nếu mắc thức ăn trong họng và không thể lấy ra được, hãy đến ngay khoa cấp cứu (UCC). Thức ăn mắc trong họng làm tăng nguy cơ bị hít phải, nghĩa là thức ăn đi vào khí quản và điều này có thể gây nguy hiểm. Bác sĩ có thể giúp loại bỏ mẩu thức ăn một cách an toàn. Nếu dị vật mắc ở vị trí sâu hơn trong họng thì cần phải có thiết bị chuyên dụng để lấy dị vật ra.