Xạ trị áp sát và cấy ghép

Xạ trị áp sát là gì?

Xạ trị áp sát, còn gọi là xạ trị trong, là một phương pháp điều trị ung thư. Phương pháp này được thực hiện bằng cách cấy một viên hoặc hạt phóng xạ nhỏ vào bên trong cơ thể gần vị trí u. Hạt này cho phép đưa các liều xạ trị cao hơn đến các vùng cụ thể trên cơ thể và gây ra ít tác dụng phụ hơn so với xạ trị bằng chùm tia bên ngoài thông thường.

Hạt cấy ghép trong xạ trị áp sát có thể được đặt ở một khoang trong cơ thể như âm đạo, hoặc được đưa vào các mô thông qua kim rỗng. Hạt này có thể được để lại vĩnh viễn hoặc được lấy ra sau một khoảng thời gian.

Ưu điểm của xạ trị áp sát

So với xạ trị bằng chùm tia bên ngoài, các mô khỏe mạnh ít bị tổn thương hơn vì nguồn bức xạ được đặt bên trong hoặc gần u.

Nhược điểm của xạ trị áp sát

Xạ trị áp sát chỉ phù hợp để điều trị các u nhỏ và dễ tiếp cận như ung thư cổ tử cung vì có thể tiếp cận qua âm đạo. Ngoài ra, bạn có thể cần phải được gây tê cục bộ hoặc gây mê toàn thân.

Đối với hạt cấy ghép vĩnh viễn như hạt cấy ghép ung thư tuyến tiền liệt, bạn sẽ phát ra lượng phóng xạ thấp và sẽ cần phải tránh tiếp xúc với người dễ bị tổn thương trong khoảng 2 tháng.

Các loại cấy ghép xạ trị áp sát

Nhìn chung, có 3 loại cấy ghép xạ trị áp sát:

1. Cấy ghép xạ trị áp sát suất liều cao. Hạt cấy ghép phóng ra bức xạ liều cao trong 10 – 20 phút và được lấy ra sau đó. Thời gian và tần suất điều trị thay đổi khác nhau.
2. Cấy ghép xạ trị áp sát suất liều thấp. Hạt cấy ghép phát ra bức xạ mức độ thấp theo thời gian. Bạn thường sẽ được nhập viện trong suốt đợt điều trị.
3. Cấy ghép xạ trị áp sát vĩnh viễn. Hạt cấy ghép nhỏ được để lại trong cơ thể và phát ra bức xạ liều thấp theo thời gian cho đến khi hết.

Tại sao cần xạ trị áp sát?

Xạ trị áp sát được dùng để điều trị ung thư như:

• Ung thư ống mật
• Ung thư vú
• Ung thư cổ tử cung
• Ung thư tử cung
• Ung thư thực quản (ống tiêu hóa)
• Ung thư phổi
• Ung thư mắt
• Ung thư tuyến tiền liệt
• Ung thư mô mềm
• Ung thư đầu và cổ

Xạ trị áp sát là phương pháp điều trị ưu tiên đối với:

• Ung thư tử cung
• Một số dạng ung thư tuyến tiền liệt & ung thư cổ tử cung
• Bệnh nhân có nguy cơ tái phát u ở phần trên âm đạo sau khi cắt bỏ tử cung

Các nguy cơ và biến chứng của xạ trị áp sát là gì?

Xạ trị cấy ghép dùng để điều trị:

• Ung thư cổ tử cung và ung thư tử cung có thể gây:

  • Khô hoặc ngắn âm đạo
  • Tổn thương bàng quang
  • Tổn thương trực tràng

• Ung thư tuyến tiền liệt có thể gây:

  • Tổn thương niệu đạo
  • Tổn thương bàng quang
  • Tổn thương trực tràng

Chuẩn bị cho xạ trị áp sát như thế nào?

Trước thủ thuật, bạn có thể cần phải thực hiện một số chụp chiếu và xét nghiệm. Một số chụp chiếu có thể kể đến như chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc chụp cắt lớp vi tính (CT).

Bạn cũng sẽ được tư vấn về cách chuẩn bị. Bạn có thể cần phải:

• Nhịn ăn 6 – 8 giờ trước thủ thuật
• Chuẩn bị đại tràng (tháo thụt) từ trước

Lưu ý: Nếu bạn đang dùng bất kỳ loại thuốc hoặc thực phẩm chức năng thảo dược nào, bạn cần thông báo cho bác sĩ. Bạn có thể cần điều chỉnh hoặc ngừng dùng một số thuốc trước thủ thuật (ví dụ: thuốc làm loãng máu như aspirin).

Điều gì sẽ xảy ra khi xạ trị áp sát?

Quy trình sẽ khác nhau tùy vào loại xạ trị áp sát, dạng ung thư và tình trạng sức khỏe tổng thể của bạn.

Nhìn chung, bác sĩ sẽ gây tê cục bộ hoặc gây mê toàn thân cho bạn. Một ống mỏng nhỏ gọi là ống thông hoặc thiết bị mang hạt cấy ghép sẽ được dùng để đặt hạt cấy ghép phóng xạ vào bên trong cơ thể bạn. Hạt cấy ghép phóng xạ có thể được đặt bên trong hoặc gần khối u. Bác sĩ sẽ dùng xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh để hướng dẫn quá trình đặt hạt cấy ghép.

Điều trị cấy ghép xạ trị áp sát suất liều cao

Sau khi cấy ghép, hạt cấy ghép sẽ được giữ tại vị trí trong một thời gian xác định trước khi được lấy ra. Bạn sẽ được theo dõi trong suốt đợt điều trị, có thể kéo dài đến 20 phút.

Sau khi lấy hạt cấy ghép ra, bạn có thể về nhà. Bạn sẽ không phát ra bức xạ hoặc bị nhiễm phóng xạ sau khi vật liệu phóng xạ được lấy ra khỏi cơ thể bạn.

Điều trị cấy ghép xạ trị áp sát suất liều thấp

Sau khi cấy ghép, hạt cấy ghép sẽ được giữ tại vị trí trong một vài giờ đến một vài ngày. Bạn sẽ cần ở lại bệnh viện trong thời gian cấy ghép hạt phóng xạ. Khách không nên đến thăm trong thời gian này.

Sau thời gian điều trị xác định, vật liệu phóng xạ sẽ được lấy ra. Sau khi hoàn tất điều trị, bạn có thể tự do tiếp khách không cần hạn chế.

Điều trị xạ trị áp sát vĩnh viễn

Một số loại ung thư như ung thư tuyến tiền liệt cần phải cấy ghép vĩnh viễn. Sau khi cấy ghép, vùng điều trị sẽ bị nhiễm phóng xạ nhẹ nhưng mức độ sẽ giảm dần theo thời gian.

Trong giai đoạn đầu điều trị, bạn có thể phải giới hạn thời gian và tần suất khách ghé thăm.

Chăm sóc và phục hồi sau xạ trị áp sát

Hầu hết bệnh nhân có thể trở lại hoạt động bình thường sau một hoặc hai ngày điều trị xạ trị áp sát. Vì có thể sẽ mệt mỏi, bạn nên bình tĩnh và đảm bảo nghỉ ngơi đầy đủ cho đến khi cảm thấy hồi phục hoàn toàn.

Đội ngũ chăm sóc sẽ tư vấn cụ thể về những điều bạn nên làm để phục hồi. Tùy vào phương pháp và vị trí điều trị xạ trị áp sát, đội ngũ này có thể chia sẻ hoặc tư vấn thêm các biện pháp phòng ngừa bổ sung. Ví dụ: nếu bạn thực hiện xạ trị áp sát âm đạo, bạn nên uống đủ nước để giảm nguy cơ nhiễm trùng bàng quang.

Nếu bạn cấy ghép xạ trị vĩnh viễn, đội ngũ chăm sóc có thể khuyến cáo bạn nên tránh quan hệ tình dục trong khoảng 2 tuần và dùng bao cao su trong vài tuần sau đó. Bạn cũng có thể cần tránh tiếp xúc với các nhóm có nguy cơ cao (trẻ em và phụ nữ mang thai) trong một thời gian ngắn.

Thời điểm nên liên hệ bác sĩ

Hãy tìm trợ giúp y tế nếu bạn:

• Bị sốt hoặc lạnh run
• Gặp vấn đề về tiểu tiện hoặc nhu động ruột
• Cảm thấy khó thở, đau ngực, buồn nôn dữ dội hoặc đau bụng
• Thấy có máu trong nước tiểu hoặc phân, hoặc xuất hiện tình trạng nặng hơn tình trạng ra đốm máu nhạt màu từ âm đạo.
• Cảm thấy đau dữ dội tại vị trí điều trị