Mất trí nhớ (Sa sút trí tuệ) - Triệu chứng & Nguyên nhân

Mất trí nhớ là gì?

Sa sút trí tuệ là một bệnh lý xảy ra do các tế bào não hoạt động kém hơn và chết nhanh hơn so với bình thường, bệnh này không phải là một phần của quá trình lão hóa thông thường và hiện chưa có phương pháp y học nào có thể chữa khỏi.

Sa sút trí tuệ làm suy giảm năng lực tinh thần, phán đoán và hành vi, từ đó dẫn đến mất trí nhớ, suy giảm năng lực trí tuệ và thay đổi tính cách. Sa sút trí tuệ có thể ảnh hưởng đến người trưởng thành ở bất kỳ giai đoạn nào trong cuộc đời, tuy nhiên, bệnh xảy ra phổ biến hơn ở những người trên 65 tuổi. Theo số liệu thống kê của Báo cáo Alzheimer Thế giới năm 2015, tỷ lệ mất trí nhớ tại Việt Nam chiếm khoảng 5% dân số trên 60 tuổi. Cứ 3 người sống đến 75 tuổi, sẽ có 1 người mắc Alzheimer.

Năm dạng sa sút trí tuệ thường gặp nhất là:

• Bệnh Alzheimer là dạng mất trí nhớ thường gặp nhất ở người cao tuổi, chiếm khoảng 60 – 80% các trường hợp mất trí nhớ.
• Sa sút trí tuệ não mạch (sa sút trí tuệ do nhồi máu nhiều lần) là tình trạng mất trí nhớ sau khi trải qua nhiều cơn đột quỵ não.
• Sa sút trí tuệ thùy trán thái dương là dạng hiếm gặp, thường chỉ xảy ra ở người < 60 tuổi.
• Sa sút trí tuệ thể Lewy là dạng mất trí nhớ mạn tính bao gồm sau sút trí tuệ, suy giảm trí nhớ, vận động, rối loạn hành vi, và rối loạn thần kinh.
• Sa sút trí tuệ hỗn hợp là tình trạng kết hợp hai hay nhiều dạng mất trí nhớ.

Triệu chứng của mất trí nhớ là gì?

Sa sút trí tuệ ảnh hưởng đến khả năng sinh hoạt an toàn và độc lập của người bệnh, với các triệu chứng bệnh trầm trọng hơn theo thời gian. Sa sút trí tuệ cũng có những giai đoạn nhất định và phân theo mức độ sa sút của người bệnh.

Sa sút trí tuệ giai đoạn sớm

Sa sút trí tuệ giai đoạn sớm có thể không ảnh hưởng đến các hoạt động xã hội cũng như hành vi cá nhân, tuy nhiên các thành viên trong gia đình cần theo dõi và báo cáo về các hành vị kỳ quặc hoặc bất bình thường từ người bệnh.

• Việc ghi nhớ thông tin trở lên khó khăn hơn do trí nhớ ngắn hạn bị suy giảm
• Suy giảm khả năng xác định đồ vật
• Suy giảm khả năng thực hiện các động tác quen thuộc
• Suy giảm khả năng hiểu hoặc sử dụng ngôn ngữ, quên lời bài hát

Sa sút trí tuệ giai đoạn trung gian

Tại giai đoạn trung gian, bệnh sa sút trí tuệ đã có những tác động rõ rệt đến lối sống và hoạt động xã hội của bệnh nhân. Người bị sa sút trí tuệ giai đoạn trung gian gặp nhiều khó khăn hơn trong ghi nhớ thông tin mới (thậm chí là không thể ghi nhớ). Bệnh nhân cần được giúp đỡ trong giai đoạn này.

• Thay đổi tính cách, bệnh nhân có thể dễ cáu kỉnh, lo lắng, hoặc có thể thụ động hơn.
• Mất ý niệm về thời gian, phương hướng và địa điểm, thường đi lạc.
• Rối loạn hành vi, dễ bị kích động, thậm chí có phản kháng quá mức.
• Có thể gặp hội chứng loạn thần, hoang tưởng, và rối loạn giấc ngủ

Sa sút trí tuệ giai đoạn muộn

Đây là giai đoạn nghiêm trọng. Bệnh nhân thường không thể tự mình thực hiện các công việc cá nhân, thậm chí không thể đi bộ, trí nhớ bị mất hoàn toàn. Một số hoạt động duy trì sự sống cũng có thể bị mất đi như không nuốt được, không kiểm soát được tiểu tiện dẫn đến các tình trạng như suy sinh dưỡng, nhiễm trùng, viêm phổi.

Trong giai đoạn cuối bệnh nhân sa sút trí tuệ có thể rơi vào tình trạng hôn mê và tử vong.

Nguyên nhân gây mất trí nhớ là gì?

Có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến sa sút trí tuệ, bao gồm:

• Đột quỵ nhiều lần,
• Bệnh lý thoái hóa thần kinh, ví dụ như bệnh Creutzfeldt-Jakob, bệnh Parkinson, bệnh Huntington và một số loại đa xơ,
• Nhiễm vi-rút gây hội chứng suy giảm miễn dịch ở người (HIV) và một số bệnh nhiễm trùng hệ thần kinh trung ương, ví dụ như viêm màng não,
• Chấn thương não do té ngã hoặc tai nạn xe cơ giới,
• Lạm dụng đồ uống có cồn và chất gây nghiện,
• Trầm cảm,
• Tiền sử gia đình bị sa sút trí tuệ,
• Tuổi cao,

Một số bệnh lý làm tăng nguy cơ mắc chứng sa sút trí tuệ bao gồm đái tháo đường, huyết áp cao và cholesterol cao. Ngoài ra, tình trạng tích tụ dịch quá mức trong não do nhiễm trùng hoặc u cũng có thể kích thích phát triển chứng sa sút trí tuệ.

Yếu tố nguy cơ và cách phòng ngừa bệnh mất trí nhớ

Các yếu tố nguy cơ của bệnh mất trí nhớ có thể chia làm hai nhóm. Một nhóm bao gồm các yếu tố khó cải thiện như yếu tố tuổi tác và gen di truyền kết hợp với lối sống. Nhóm còn lại là những yếu tố nguy cơ có thể cải thiện, mà nghiên cứu đã chỉ ra rằng nếu kiểm soát được các yếu tố này, nguy cơ bị mất trí nhớ có thể giảm đi 1/3.

Cụ thể như sau:

Thừa cân, béo phì và tiểu đường tuýp 2

• Nguy cơ: Chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa, nhiều muối và đường, ít chất xơ, thiếu tập luyện có thể làm tăng nguy cơ huyết áp cao, mỡ máu cao, dẫn đến thừa cân, béo phì và tiểu đường tuýp 2. Các bệnh lý này làm tăng nguy cơ mắc Alheimer và sa sút trí tuệ não mạch.
• Cách phòng ngừa: Duy trì chế độ ăn lành mạnh, cân đối. Tăng cường rèn luyện thể thao và tích cực tham gia các hoạt động thể chất.

Bia rượu

• Nguy cơ: Uống quá nhiều rượu sẽ làm tăng nguy cơ đột quỵ, tổn thương thần kinh, đây là nguyên nhân hàng đầu gây suy giảm trí nhớ.
• Cách phòng ngừa: Hạn chế đồ uống có cồn là biện pháp tích cực nhất cho lối sống lành mạnh. Quí vị nên có thêm tư vấn từ chuyên gia.

Khói thuốc lá

• Nguy cơ: Khói thuốc làm cho động mạch hẹp lại, có thể dẫn đến tăng huyết áp. Khói thuốc còn làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, cũng như một số loại ung thư.
• Cách phòng ngừa: Cố gắng bỏ thuốc lá hoặc tránh những môi trường có nhiều khói thuốc.

Trầm cảm

• Nguy cơ: Trầm cảm là một bệnh lý thần kinh và nếu không được điều trị sẽ làm tăng nguy cơ phát triển chứng sa sút trí tuệ. Tuy nhiên, trầm cảm cũng có thể là một trong các triệu chứng của bệnh sa sút trí tuệ.
• Cách phòng ngừa: nếu lo ngại rằng bản thân hoặc người thân, bạn bè có thể bị trầm cảm, hãy nói chuyện với bác sĩ tâm lý để được tư vấn hướng điều trị phù hợp.