Sỏi mật - Triệu chứng & Nguyên nhân

Sỏi mật là gì?

Sỏi mật là các hạt nhỏ giống như sỏi tìm thấy trong túi mật, là một cơ quan giống như túi nhỏ chứa mật. Mật là chất tiêu hóa do gan tạo ra để phân tách và tiêu hóa chất béo và được tạo thành từ cholesterol, nước, chất béo, muối mật và bilirubin.

Sỏi mật được tạo ra từ mật bị cứng và nếu mật chứa lượng cholesterol, bilirubin hoặc muối mật cao, mật bị ít nước đi và cứng thành sỏi.

Sỏi mật có thể xuất hiện dưới dạng một viên sỏi lớn có kích thước như một quả bóng golf, viên sỏi nhỏ hoặc kết hợp các dạng này.

Các loại sỏi mật

Có một vài loại sỏi mật chính:

• Sỏi cholesterol – Đây là loại phổ biến nhất, chủ yếu gồm cholesterol, lecithin và muối mật, và có màu vàng-xanh lá. Ở nồng độ cao, sỏi sẽ hình thành các tinh thể cholesterol monohydrate.
• Sỏi sắc tố – Được hình thành khi nồng độ bilirubin trong mật cao. Khi kết hợp với canxi, các viên sỏi có thể có màu đen hoặc nâu.
• Sỏi hỗn hợp – Theo thời gian, cholesterol hoặc sỏi sắc tố có thể tích tụ một phần canxi, tạo ra sỏi hỗn hợp. Ở châu Á, sỏi cholesterol hoặc sỏi hỗn hợp rất phổ biến.

Có thể có cả hỗn hợp sỏi cholesterol, sỏi sắc tố và sỏi hỗn hợp.

Triệu chứng của sỏi mật là gì?

Các triệu chứng của sỏi tùy thuộc vào cách thức, khả năng và nơi mà sỏi mật bị kẹt hoặc nghẽn lại. Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là kích thước hoặc số lượng sỏi mật về bản chất không quan trọng như sự hiện diện, vì chỉ cần một viên sỏi cũng đủ để gây ra các triệu chứng hoặc vấn đề.

Đau là một triệu chứng phổ biến, biểu hiện ở nhiều cách khác nhau. Đối với một số bệnh nhân, cơn đau xuất hiện ở vùng bụng trên bên phải hoặc ở giữa bụng ngay dưới xương ức. Những người khác có thể bị đau ở vai phải hoặc đau lưng giữa các xương bả vai.

Các triệu chứng khác bao gồm:

• Chướng bụng
• Ợ hơi
• Sốt và ớn lạnh
• Khó tiêu
• Vàng da
• Buồn nôn và nôn

Các triệu chứng của sỏi mật thường xảy ra sau khi ăn nhiều chất béo và/hoặc nhiều dầu và thường là vào ban đêm.

Một số người bị sỏi mật không có triệu chứng nào và trong những trường hợp như vậy, đây được gọi là sỏi mật không triệu chứng. Sỏi không tác động đến chức năng của túi mật, chức năng gan hoặc tụy.

Đôi khi, sỏi mật có thể xuất hiện mà không có triệu chứng đáng kể trước đó, với các biến chứng liên quan đến sỏi mật là triệu chứng đầu tiên.

Đâu là nguyên nhân gây sỏi mật?

Sỏi mật là kết quả của sự mất cân bằng mật và túi mật không khỏe mạnh. Khi xảy ra tình trạng mất cân bằng, hàm lượng cholesterol cao trong mật kết tinh và bám vào thành túi mật. Theo thời gian, các kết tinh tạo thành sỏi mật có thể bắt đầu từ kích cỡ hạt cát và lớn dần bằng quả bóng golf. Sỏi mật gây kích ứng cho túi mật và có thể làm tắc túi mật, ống mật, gan hoặc tụy.

Sỏi cholesterol xảy ra do nồng độ cholesterol và bilirubin trong dịch mật tăng, cũng như do nồng độ muối mật giảm.

Sỏi sắc tố có xu hướng xuất hiện ở những người mắc xơ gan, nhiễm trùng ống mật và các rối loạn máu di truyền.

Những yếu tố nào gây nguy cơ sỏi mật?

Các yếu tố gây cơ có thể làm tăng khả năng bị sỏi mật bao gồm:

• Đái tháo đường
• Thuốc làm giảm cholesterol
• Lượng oestrogen dư thừa
• Phụ nữ (20 – 60 tuổi)
• Cao tuổi (trên 60 tuổi)
• Sụt cân nhanh hoặc nhịn ăn kéo dài
• Tiền sử gia đình bị sỏi mật
• Béo phì

Biến chứng và các bệnh liên quan sỏi mật là gì?

Sỏi mật có thể gây biến chứng như:

• Viêm và nhiễm trùng túi mật, khi sỏi mật bị nghẽn lại ở cổ túi mật. Còn được gọi là viêm túi mật, có thể gây đau dữ dội và sốt. Nếu nghiêm trọng, túi mật có thể bị vỡ (thủng) và gây nhiễm trùng lan rộng (viêm phúc mạc hoặc nhiễm trùng máu) hoặc có thể chết (hoại tử).
• Tắc ống mật chủ, làm cản trở dòng chảy của mật từ gan đến ruột non. Điều này có thể dẫn đến đau dữ dội, vàng da hoặc nhiễm trùng ống mật dẫn đến sốt, lạnh run và rùng mình. Nếu nghiêm trọng, có thể dẫn đến khả năng nhiễm trùng nghiêm trọng (nhiễm trùng máu).
• Tắc ống tụy, nơi dịch tụy chảy qua. Điều này có thể gây viêm ở tụy (được gọi là viêm tuỵ) dẫn đến đau bụng dữ dội và kéo dài có thể cần phải nhập viện. Nếu nghiêm trọng, viêm tuỵ có thể dẫn đến viêm lan rộng nghiêm trọng và các biến chứng có thể đe dọa tính mạng bao gồm suy đa tạng, cần phải nhập viện chăm sóc đặc biệt để kiểm soát.
• Ung thư túi mật, mặc dù hiếm gặp, nhưng có liên quan đến tiền sử hình thành sỏi mật và viêm túi mật mạn tính (được gọi là viêm túi mật mạn tính).